صندوق سرمایه‌گذاری مشترک در بورس
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چیست و انواع آن کدام است؟
اغلب مردم بخش عمده‌ای از دارایی نقدی خود را در حساب پس‌انداز بانکی نگه می‌دارند و بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاریِ عمرشان «خرید خانه» است. در چنین تصمیم مهمی، سرمایه‌گذاری از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک روشی معقول است.
شاید پیش از این درمورد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و کاربردشان به‌عنوان راهی برای سرمایه گذاری، چیزهایی شنیده باشید. در این مقاله، به‌اختصار توضیح می‌دهیم که صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست و انواع آن کدام است؟
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، دربرگیرنده حجم عظیمی از پول‌های سرمایه‌گذارانِ پرشماری است که مانند شما خواننده گرامی این مطلب، به دنبال پس‌اندازکردن پول خود یا کسب درآمد هستند. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، بسیار ساده است و نیازی نیست تا شخصاً سهام و اوراق قرضه را خرید و فروش کنید. سرمایه‌گذاران در این صندوق‌ها می‌توانند هر زمان که بخواهند، سهامشان را بفروشند.
مدیریت حرفه‌ای
انتخاب و مدیریت سرمایه‌گذاری‌ها در این صندوق‌ها بر عهده متخصصانی ماهر و خبره است. آن‌ها از این پول‌ها برای ایجاد «پورتفولیو» استفاده می‌کنند و این پورتفولیو ممکن است شامل سهام، اوراق قرضه، ابزار بازار پول یا ترکیبی از اینها باشد.
مالکیت صندوق
شما به‌عنوان سرمایه‌گذار، مالک سهمی از صندوق سرمایه‌گذاری مشترک هستید، نه اوراق بهادار منفرد. با استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، می‌توانید حتی مقادیر اندکی از پول را سرمایه‌گذاری کنید (هرقدر که می‌خواهید) و از حجم عظیمی از پول‌هایی که دیگران سرمایه‌گذاری کرده‌اند، به سود خودتان بهره ببرید. تمام صاحبان سهام، برمبنایی یکسان و بسته به میزان پولی که سرمایه‌گذاری کرده‌اند، در سود و زیان صندوق سهیم‌اند.
تنوع در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک
با سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک می‌توانید پورتفولیوی خود را با تعداد زیادی از اوراق بهادار متنوع کنید و از این طریق خطر را به حداقل برسانید. با پخش‌کردن پولِ خود در میان اوراق بهادار متعدد (یعنی همان کاری که صندوق سرمایه‌گذاری مشترک می‌کند) دیگر نیازی نیست نگران نوسان‌های تک‌تک اوراق بهادارِ موجود در پورتفولیوی صندوق باشید.
اهداف صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بسیار گوناگون‌اند و هرکدام مجموعه اهداف خود را دارند. هدفِ سرمایه‌گذاری، هدفی است که مدیر صندوق برای صندوق سرمایه گذاری مشترک تعیین می‌کند. وقتی مدیر تصمیم می‌گیرد کدام سهام یا اوراق قرضه را در پورتفولیوی صندوق قرار دهد، در واقع هدف صندوق را نیز مشخص می‌کند.
برای نمونه، یکی از اهداف صندوق سهام رو به رشد (growth stock fund) ممکن است این باشد که با سرمایه‌گذاریِ بیشتر در بازارهای سهام (equity markets) به افزایش بلندمدت ارزش سرمایهٔ شما کمک کند، افزایشی به‌منظور تأمین نیازهای مالی بلندمدت، مانند بازنشستگی یا تأمین مخارج تحصیل فرزندان.
به‌طورکلی، صندوق‌ها براساس اهداف سرمایه‌گذاری، در ۵ نوع زیر دسته‌بندی می‌شوند:
۱ـ صندوق‌هایی با رویکرد رشد بالا (aggressive growth)، یعنی سهامی می‌خرید که احتمال رشد چشمگیری دارد و ممکن است ارزش آن به‌سرعت بالا برود. این نوع سرمایه‌گذاری، خطر زیادی دارد، زیرا معمولاً سهامی که ظرفیت افزایش قیمت چشمگیری دارد، در زمان رکودهای اقتصادی، به‌سرعت ارزش خود را از دست می‌دهد. استفاده از این صندوق‌ها، گزینه‌ای عالی برای سرمایه‌گذارانی است که تا پنج سال آینده به پول خود نیازی ندارند و چشم‌انداز درازمدت‌تری دارند. اگر به‌دنبال حفظ سرمایه خود هستید، این گزینه را انتخاب نکنید؛ تنها زمانی از این صندوق‌ها استفاده کنید که تواناییِ رویارویی با ازدست‌رفتن ارزش سرمایهٔ خود را دارید.
۲- صندوق‌های با رویکرد رشد (growth funds) نیز همانند صندوق‌های با رویکرد رشد بالا به دنبال دستیابی به بازدهیِ بالا هستند. تفاوت در اینجاست که در این صندوق‌ها پورتفولیو از ترکیب سهام شرکت‌های بزرگ، متوسط و کوچک تشکیل شده است. در پورتفولیوی این صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری در شرکت‌های باثبات، جاافتاده و دارای سهام مرغوب، در کنار سرمایه‌گذاریِ محدود در کسب‌وکارهای کوچک و جدید به‌طور هم‌زمان در دستور کار قرار می‌گیرد. مدیر صندوق، سهام روبه‌رشدی را انتخاب می‌کند که در آن به‌جای پرداخت سود سهام، از رشد سودها استفاده می‌شود. در اینجا صحبت از تعهدی میان‌مدت تا بلندمدت است ولی با بررسی ارقام گذشته می‌توان دریافت استفاده از صندوق‌هایی با رویکرد رشد در بلندمدت، تقریباً همیشه به سود شما خواهد بود. این صندوق‌ها در طول سال‌ها تقریباً بی‌ثبات‌اند، بنابراین باید خطر پذیر و صبور باشید.
۳ـ ترکیبی از صندوق‌های با رویکرد رشد و صندوق‌های درآمد که به آن صندوق‌های سرمایه‌گذاری متوازن (balanced funds) نیز گفته می‌شود، صندوق‌هایی هستند که در پی رسیدن به ترکیبی از اهداف هستند. این صندوق‌ها به‌دنبال ارائه درآمد جاری به سرمایه‌گذاران و در عین‌حال ایجاد ظرفیت لازم برای رشد اصل سرمایه‌گذاری هستند. بعضی صندوق‌ها سهام و اوراق قرضه می‌خرند تا از پورتفولیو درآمدی به دست بیاورند و درعین‌حال، از تورم عقب نمانند و با افزایش تورم، ارزش سرمایهٔ خود را از دست ندهند. سهام، ظرفیت رشد را ایجاد می‌کند اما استفاده از اوراق بهادار با درآمد ثابت موجب ثبات پورتفولیو در طول زمان‌های بی‌ثباتی در بازارهای سهام می‌شود. صندوق‌های با رویکرد سود و رشد (Growth and Income funds) دارای ثباتی اندک تا متوسط هستند و ظرفیت متوسطی برای درآمد جاری و رشد دارند. شما باید تاحدی خطرپذیر باشید تا بتوانید با این نوع از اهداف صندوق کنار بیایید.
۴ـ صندوق‌های با درآمد ثابت (income funds) روی تعدادی از اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند و این سرمایه‌گذاری موجب می‌شود درآمد منظمی به دست بیاید. سرمایه‌گذاران بازنشسته می‌توانند از این نوع صندوق‌ها استفاده کنند، زیرا سود منظمی دریافت خواهند کرد. مدیر صندوق دست به خرید اوراق قرضه، سپرده‌های ثابت شرکت و… می‌زند تا شما بتوانید درآمد ثابتی داشته باشید. البته باوجوداینکه استفاده از این صندوق‌ها گزینه‌ای باثبات است، خالی از خطر هم نیست. با بالا یا پایین‌رفتن نرخ‌های بهره، قیمت سهام صندوق درآمد (به‌ویژه صندوق‌های اوراق قرضه) در جهت مخالف حرکت خواهد کرد. این مسئله موجب می‌شود نرخ بهرهٔ صندوق‌های درآمد، حساس باشد. حتی ممکن است بعضی صندوق‌های محافظه‌کارِ اوراق قرضه، درنتیجهٔ تورم، نتوانند قدرت خرید سرمایهٔ شما را حفظ کنند.
۵ـ صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازار پول (money market mutual fund) مخصوص سرمایه گذاران محتاط است. هدف این صندوقه ها حفظ سرمایه است. کلمه «حفظ» نشان می‌دهد به‌دست‌آوردن سود، گزینه مدنظر نخواهد بود، حتی با وجود اینکه نرخ‌های بهره تعلق‌گرفته به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترکِ بازار پول ممکن است بالاتر از نرخ‌های بهره سپرده‌های بانکی باشد. این صندوق‌ها خطر بسیار اندکی به سرمایه‌گذاران تحمیل می‌کنند، ولی از قدرت خرید سرمایه‌گذاری اولیه شما نیز محافظت نخواهند کرد. وقتی پول شما با نرخ تورم همگام نباشد، پس از چند سال، تورم قدرت خرید را کاهش خواهد داد. البته به‌راحتی می‌توان مبالغ سرمایه‌گذاری‌شده در این صندوق‌ها را به پول نقد تبدیل کرد. در این صندوق‌ها همواره می‌توانید استراتژی سرمایه‌گذاری خود را تغییر دهید.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری محدود (Closed-End Funds)
برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری محدود، تعداد ثابتی سهام منتشر می‌شود و این صندوق‌ها برای دوره ثابتی عمل می‌کنند؛ به‌طورکلی این دورهٔ ثابت، چیزی بین ۳ تا ۱۵ سال است. عضویت در این صندوق‌ها فقط در طول دوره معینی امکان‌پذیر است و تعادل برابری میان خریداران و فروشندگان وجود دارد. بنابراین برای اینکه بتوانید سهمی بخرید، شخصی باید سهام خود را بفروشد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری محدود، در فهرست بازار بورس نیز وارد می‌شوند و بر همین اساس، مانند سهام‌های دیگر در بورس یا خارج از بورس معامله می‌شوند. معمولاً شرایط بازخرید نیز مشخص شده است، یعنی این صندوق‌ها در تاریخ معینی منقضی می‌شوند و در آن تاریخ، سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای سرمایه‌گذاری خود را بازخرید کنند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه متغیر یا سرمایهٔ باز (Open-End Funds)
عضویت در این صندوق در تمام طول سال امکان‌پذیر است و در فهرست بازار بورس وارد نشده است. بیشتر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های با سرمایهٔ متغیر هستند. سرمایه‌گذاران می‌توانند هر بخشی از سرمایه‌گذاری خود را در هر زمانی، با قیمتی که براساس ارزش خالص داراییِ (Net Asset Value) صندوق تعیین می‌شود، خریدوفروش کنند.
