بازیافت لاستیک چگونه است؟ ۸ کاربرد مهم آن کدامند؟

۵۶ درصد از کل پلیمرهای صنعتی را لاستیک تشکیل می دهد. لاستیک به علت اینکه به ندرت در اثر تجزیه بیولوژیکی و شیمیایی از بین می‌رود و جزو منابع عمده تولید زباله محسوب می شود پس بازیافت آن اهمیت زیادی دارد. بازیافت لاستیک در کشورهای پیشرفته از جنگ جهانی اول به بعد شروع شده و حتی در حال حاضر برخی از کشورهای اروپایی دفن کامل تایرهای کهنه و فرسوده را ممنوع کرده اند.

در ایران طبق برآوردهای صورت گرفته تنها حدود ۲۵ درصد از ۱۳ میلیون تایری که سالانه تولید می شود بازیافت و فقط ۳ درصد از این ۲۵ درصد در صنایع روکش مورد استفاده قرار می گیرند و ۷۵ درصد بقیه در محیط زیست انباشت می شوند. اگر می خواهید در مورد بازیافت لاستیک و کاربردهای آن اطلاعاتی کسب کنید، پیشنهاد می کنیم این مقاله را تا آخر بخوانید.

بازیافت لاستیک چیست؟

بازیافت تایر یا لاستیک (به انگلیسی: Tire recycling) به روند بازیافت تایرهای کهنه و مصرف شده و تبدیل آنها به موادی که بتوان در تولید محصولات جدید استفاده کرد، اشاره دارد.

تخمین زده می شود سالانه بیش از ۲۵۰ میلیون لاستیک دور ریخته می شود. طبق آمار صنعت تایر، بازیافت تایر یک موفقیت بزرگی محسوب می شود. موجودی لاستیک های قراضه از بیش از یک میلیارد در سال ۱۹۹۱ به ۶۷ میلیون در سال ۲۰۱۵ کاهش یافته است. لاستیک های کهنه به علت حجم زیاد، مقاومت بالا در مقابل تجزیه پذیری و دارا بودن عناصر تهدید زا برای محیط زیست، از جمله مشکل آفرین ترین و چالش برانگیزترین منابع پسماندهای جامد می باشند.

لاستیک های کهنه معمولاً هنگامی که دیگر به دلیل ساییدگی و پارگی یا سایر آسیب های جبران ناپذیر، کارایی ندارند، در بازیافت مورد استفاده قرار می گیرند. در دسترس بودن، انعطاف پذیری و غیر قابل تجزیه پذیری لاستیک ها از دلایل اصلی بازیافت آنها به شمار می روند. مشارکت در بازیافت لاستیک ها بهترین راه برای کاهش این نوع پسماندها در محل های دفن زباله محسوب می شود.

۵ مرحله در فرآیند بازیافت تایر کدام است؟

۱- جمع آوری لاستیک های استفاده شده یا فرسوده

در هر فرآیند بازیافت، اولین قدم معمولاً جمع آوری است. لاستیک توسط مردم جمع آوری شده و به مراکز بازیافت (دپو) ارسال می شود. برخی از مؤسسات تجاری که به تجارت بازیافت لاستیک مشغولند، در قبال این عمل، به افراد پول پرداخت می کنند.

جمع آوری و پردازش لاستیک های فرسوده

پس از رسیدن لاستیک ها به تعداد یا حجم مورد نیاز، آنها به صورت فله ای بسته بندی شده و برای پردازش به کارخانه های تولیدی ارسال می شوند. اگرچه این کار، یک سرمایه گذاری سودآور محسوب می شود اما برخی از افراد، استفاده مجدد از این لاستیک ها را در خانه مثلاً برای گل کاری، تولید مالچ (مالچ لاستیکی معمولاً از خرده ضایعات تایرها و قطعات لاستیک پس از جداکردن نوار فلزی دور آنها به دست می آید) یا در باشگاه های ورزشی به عنوان وسیله ای برای ورزش های قدرت، سرعت و پاورلیفتینگ ترجیح می دهند.

۲- پردازش کامل لاستیک

در کارخانه، پردازش اساساً با برش لاستیک به قطعات ریز انجام می شود که هدف آن کاهش حجم لاستیک ها و ایجاد ماده ای است که به راحتی بتوان از آن استفاده کرد. خرد کننده لاستیک اساساً لاستیک ها را با استفاده از دو شافت چرخان، به قطعه های ۵ سانتی خرد می کند. محصول نهایی این مرحله می تواند به عنوان ماده اولیه سوخت های لاستیکی استفاده شود.

۳- مرحله جداسازی فولاد

سومین مرحله در بازیافت لاستیک مرحله جداسازی می باشد. قطعات لاستیک به دست آمده از مرحله دوم برای حذف و جداسازی سیم های فولادی، پردازش و آماده می شوند. این مرحله مهم شامل جداسازی فیبر و غربالگری مواد زبر و خشن است. لاستیک ها، سیم های فولادی مقاوم، مستحکم و تطبیق پذیری دارند. سیم های فولادی برای تولید فولاد جدید برداشته شده، بازیافت و به آسیاب گردان فولاد فرستاده می شوند. لاستیک باقیمانده می تواند به عنوان مالچ لاستیکی فروخته شود یا می تواند در زمین بازی یا چمنزار مزرعه یا به عنوان مواد اولیه خرده لاستیک ها مورد استفاده قرار گیرد.

 ۴- مرحله غربالگری و فرزکاری

پس از جدا شدن سیم ها از لاستیک، مرحله بعدی، غربالگری می باشد که شامل: بازرسی دقیق لاستیک برای اطمینان از عدم وجود سیم و سایر مواد موجود در لاستیک، جداکردن لاستیک های بدون سیم، طبقه بندی آنها در اندازه های مختلف و حذف همه مواد اضافی قطعات لاستیکی فوق العاده بزرگ است.

۵- مرحله تمیز کاری

پس از اتمام مراحل غربالگری، مرحله بعدی مرحله تمیز کردن است. در این مرحله لاستیکِ به دست آمده از مرحله غربالگری و فرزکاری با استفاده از آب و سایر مواد تمیز کننده کاملاً تمیز می شود. پس از تمیز کردن لاستیک، می توان آن را بسته بندی و به جاهای دیگری که از لاستیک به عنوان ماده اولیه استفاده می کنند مثل تولید کنندگان کفش، تولید کنندگان چمن زمین بازی و… انتقال داد.

۸ کاربرد مهم بازیافت لاستیک کدامند؟

لاستیک های کهنه یا فرسوده دارای کاربردهای زیادی هستند. اگرچه بیشترِ لاستیک های فرسوده برای سوختن سوزانده می شوند، اما لاستیک های ضایعاتی هنوز کاربردهای قابل توجه دیگری دارند که به چند نمونه از آنها در اینجا اشاره می کنیم:

نمایی مصور از کاربردهای لاستیک

۱- مصالح ساختمانی و جاده ای

با استفاده از پرچ کردن لاستیک ها به همدیگر و پرکردن داخل آنها با خاک و سپس پوشاندن آنها با بتن می توان یک آلونک یا چیزی شبیه به خانه ساخت. لاستیک های استفاده شده همچنین می توانند در کاربردهای مختلف عمران و ساختمان سازی همانند پوشش بام و عایق ساختمان، پوشش کف زمین بازی بچه ها، پر کردن سد خاکی و لایه زیرین سد مورد استفاده قرار بگیرند.

آژانس حفظ محیط زیست (EPA) استفاده از لاستیک بازیافتی در زمین بازی کودکان را تأیید کرده است و اخیراً آزمایش‌هایی را انجام داده که نشان می‌دهد این مواد هیچ‌گونه حساسیت پوستی یا تأثیر جدی بر سلامت انسان و زیست بوم ندارند.

همچنین می توان لاستیک ها را برای پایه های کناری پل ها، ساخت خاکریز، تولید ضربه گیرها، آب بندی شکاف سطح جاده ها، ایجاد لایه های ضد آب یا موانعی برای کاهش تصادفات، جهت دهی برای روان آب های آب باران و عامل کاهنده موج که از باتلاق ها و اسکله ها محافظت می کند و همچنین به عنوان تشک های انفجار یا موانع صوتی بین محل سکونت ها و معابر جاده ها استفاده کرد.

۲- صنایع پلاستیک

می توان از بازیافت لاستیک برای تولید فوم های قابل انعطاف، پوشش استخرها، تسمه های نوار نقاله استفاده کرد.

۳- خودروسازی و صنایع دریایی

می توان از لاستیک بازیافت شده برای تولید روکش تایر، نوار دور درب و شیشه خودروها، واشر، سپرهای ضربه گیر و کفپوش خودرو، شناورهای دریایی و ضربه گیرهای لنگرگاه ها و اسکله ها استفاده کرد.

۴- دامداری و کشاورزی

در دامداری و کشاورزی می توان از لاستیک بازیافت شده برای تولید شلنگ های و گلدان های لاستیکی، ظرف غذای دام ها و کفپوش های لاستیکی اسطبل ها و گاوداری ها که آب در آنها نفوذ نمی کند استفاده کرد.

۵ – منبع سوخت

به جای استفاده از کُک یا زغال سنگ در کوره های سیمان و کارخانه های فولاد، می توان از لاستیک به عنوان منبع سوخت استفاده کرد. در حقیقت، مطالعات نشان داده اند که کارخانه های فولاد باید به جای زغال سنگ از لاستیک به عنوان سوخت استفاده کنند زیرا ذغال سنگ جزء انرژی های تجدید ناپذیر است و روزی به اتمام خواهد رسید. مطالعات نشان داده که ۲۴۲ میلیون حلقه تایر فرسوده می توانند انرژی برابر با انرژی ۱۲ میلیون بشکه نفت تولید کنند. استفاده از لاستیک به عنوان سوخت، راهی عالی برای کاهش تولید کربن و گازهای گلخانه ای است.

۶- برنامه های مهندسی عمران

بازیافت لاستیک و سپس استفاده از آن در مهندسی عمران کاربردهای بسیاری دارند. مثلاً می توان از آنها به عنوان دیواره های محل دفن زباله جهت جلوگیری از خروج گازها استفاده کرد. همچنین از تایرها و لاستیک های فرسوده می توان به عنوان ماده کاهنده لرزش در خطوط ریلی، حفاظ دیوارها و همچنین پرکردن زمین لغزه ها استفاده کرد.

۷- خرده لاستیک 

می توان از آنها در پروژه های سنگفرش یا در محصولات قالب ریزی مثل بالشتک فرش، کفپوش های لاستیکی، کف حیاط خلوت، زیرپایی دام، پرکردن دست اندازهای جاده ها و پیاده روها، ضربه گیر لنگرگاه ها و گذرگاه های عبور راه آهن استفاده کرد.

۸- مورد استفاده در محصولات پوشاک

در فرآیند بازیافت لاستیک، از طریق قالب گیری و برش دادن لاستیک ها به قطعات بزرگ می توان در ساخت صندل یا زیر پایه استفاده کرد.

بازیافت لاستیک چه تأثیری بر محیط زیست و سلامتی انسان دارد؟

• نگرانی های زیست محیطی

لاستیک ها به دلیل اندازه های بزرگ و دارا بودن فلزات سنگین، تهدیدی برای سلامتی انسان محسوب شده و همچنین نابودی محیط زیست را به همراه دارند. لاستیک ها هنگام قرار گرفتن در خاک های سیرآب (از آب اشباع شده) می توانند سموم را به داخل آب های زیرزمینی انتقال و مشکل جبران ناپذیری را به وجود آورند.

• ملاحظات بهداشتی

حشرات و حیوانات کوچک می توانند از لاستیک ها به عنوان زیست گاه خود استفاده کنند. مثلاً هنگامی که باران می بارد و آب در قسمت های داخلی لاستیک جمع می شود پشه ها و خزندگان می توانند در این مناطق سکونت داشته و بعداً باعث به وجود آمدن مشکلات بهداشتی برای افراد مناطق مجاور شوند.

از مزایای بهداشتی بازیافت لاستیک و پسماندهای جامد می توان به کاهش محلِ دفن زباله ها و به دنبال آن کاهش انتشار مواد شیمیایی سمی در هوا و در نهایت جلوگیری از شیوع بیماری ها اشاره کرد.

تصویری از تاثیرات محیط زیستی لاستیک

نتیجه گیری

با درنظر گرفتن مباحث و موضوعات فوق می توان نتیجه گرفت که سوزاندن یا دفن تایرها می تواند آثار زیست محیطی مخربی داشته باشد، پس بازیافت لاستیک می تواند بهترین، سالم ترین و به صرفه ترین راه برای رهاشدن از شر آلودگی ها باشد. این کار علاوه بر این که به محیط زیست صدمه نمی زند بلکه مصرف سوخت های فسیلی را کاهش می دهد و باعث صرفه جویی انرژی می شود. بهتر است بدانید که قطعاً تولید محصولات بازیافتی در ایران می تواند سود زیادی داشته و به عنوان یک کسب و کار سبز شناخته شده و جزو بیزینس های پردرآمد آینده نزدیک باشد.